September 4, 2023
Stop het uitstelgedrag rond de begroting
de tekorten van nu zijn de belastingen van morgen
Twee jaar geleden trokken we reeds aan de alarmbel wat betreft de begroting. Ondertussen staat de barometer op storm, maar het beleid volgt niet.
Volgens de recentste voorspelling van Europa zal ons begrotingstekort tussen 2020 en 2024 elk jaar groter zijn dan dat van de eurozone (5,2% versus 4,3%). Gemiddeld stijgt ons tekort elk jaar met 1%, zo stelt begrotingsexpert Wim Moesen. Doordat Europa tijdelijk de landen toeliet om de teugels te vieren wat de begrotingstekorten betrof, gingen onze regeringen all-in1.
Het debacle rond de vooropgestelde gefaalde fiscale hervorming voorspelt weinig goeds. De financiële markten kijken argwanend naar de groeiende begrotingstekorten, en het renteverschil met Duitsland is al opgelopen tot 0,7%. De Duitse rente bedraagt momenteel 2,4%, terwijl die bij ons op 3,1% ligt en zelfs even piekte tot 3,3% . Door alle hervormingen op de lange baan te schuiven wordt de kans groter dat ratingagentschappen de rating van ons land gaan verlagen, wat resulteert in hogere rentelasten.
De Europese Commissie & het planbureau
Ook de Europese Commissie zal naar verwachting België terechtwijzen bij de lancering van nieuwe begrotingsregels in 2024. Onze eerdere pensioenhervorming voldeed niet en moest na aandringen worden bijgesteld. Het Monitoringcomité gaf in juli jongstleden nog aan dat het begrotingstekort naar verwachting 3,5% van het bruto binnenlands product (bbp) zal bedragen, oftewel 20 miljard euro.
Het planbureau is nog pessimistischer. Dit jaar wordt een tekort van 4,8% van het bbp verwacht, dat bovendien tegen 2028 oploopt tot 5,5% bij ongewijzigd beleid, oftewel 37,5 miljard euro.
De inflatie lijkt blijvend en zal resulteren in verdere rentestijgingen. Vanwege de hoge schuldgraad van België zullen ook de rentelasten stijgen.
Dreigt de volledige de-industrialisering?
De langetermijnrente staat momenteel op 3,1%, het hoogste sinds 2014, en zal naar verwachting verder stijgen. De Belgische overheid heeft zich deels ingedekt tegen oplopende rente door langlopende schulden tegen lage rentetarieven vast te leggen, maar door stijgende begrotingstekorten moeten de nieuwe schulden tegen hogere rentes worden gefinancierd.
De economische situatie van het Brussels Gewest wordt als bijzonder zorgelijk beschouwd. Bij ongewijzigd beleid zal de schuld in 2025 stijgen tot 11,2 miljard, een toename van 75%. De schuldratio zal in 2025 200% bedragen.
Ratingbureau S&P heeft de outlook van de Brusselse rating (AA-) aangepast naar negatief. Een daadwerkelijke verlaging van de rating zal leiden tot hogere rentes op overheidsschuld.
De schuld van de Waalse overheid is gestegen tot 257 % van de regionale inkomsten. In 2015 bedroeg de schuld van Wallonië nog 8 miljard euro, maar in 2024 zal dit cijfer de 40 miljard euro overstijgen. Hun rentelasten overschrijden de 600 miljoen euro en het jaarlijks tekort bedraagt 1,8 miljard euro.
De situatie in Wallonië is zo precair geworden dat de huisbankier Belfius weigert nog langer als kassier op te treden voor de Waalse overheid. Het kascontract waarmee het Waalse Gewest tot 3,5 miljard euro kon rekenen als elders geen krediet meer beschikbaar was, wordt alleen verlengd tot 2024.
Dreigt de volledige welvaart te ontsnappen?
Vlaanderen zit in minder diep vaarwater, maar ook daar stijgen de schulden. Tegen 2025 zal de schuld 55 miljard euro bedragen, vergeleken met 24 miljard in 2019. De impact van de coronacrisis is hier eveneens voelbaar. Dit jaar overtreedt de Vlaamse regering voor het eerst sinds haar ontstaan haar eigen schuldnorm, die voorschrijft dat de schuldgraad niet hoger mag zijn dan 65%. Tegen 2027 stijgt deze naar 78,5%.
De oplopende schuldgraad bij alle overheden en de toegenomen rente maakt dat de jaarlijkse rentebetalingen oplopen, waardoor er minder middelen ter beschikking staan voor het echte beleid. Luidens de Nationale Bank van België zullen de rente-uitgaven van de Belgische staat ieder jaar met 0,2 procent zullen toenemen, wat neerkomt op zo’n 1 miljard euro extra per jaar. Tegen 2031 zullen de rentebetalingen oplopen tot meer dan 20 miljard euro.
De oorlog in Oekraïne zorgt eveneens voor een toename van de defensie-uitgaven. Als men de NAVO-norm van 2% wil halen kost dit per jaar 2 miljard euro extra. Daarnaast tikt de vergrijzingsklok onverbiddelijk voort en komt er een pittige klimaatfactuur bovenop.
Sinds de fameuze uitspraak van PS’er Guy Mathot dat “De schuld er vanzelf is gekomen en ook vanzelf zal verdwijnen als sneeuw voor de zon” weten we wel beter. De schuld zal enkel als sneeuw voor de zon verdwijnen als u en ik er het nodige strooizout voor leveren onder de vorm van hogere belastingen.
Gezien de belastingdruk in ons land heden de hoogste van Europa is, is de marge wat dit laatste betreft quasi nihil.
Het is duidelijk dat we geen begrotingsruimte meer hebben en dat we moeten kijken naar de uitgavezijde.
Met de naderende federale verkiezingen en de complexe regeringsvorming in het achterhoofd, is het onverantwoord om bij de opmaak van de begroting is september slechts beperkte bijsturingen te doen. Een grondig langetermijnplan is noodzakelijk om structurele tekorten weg te werken.
De economische vooruitzichten zijn somber. De groei blijft beperkt tot 1,4% per jaar gedurende de komende vijf jaar.
Wat moet er nu gebeuren?
We moeten nu actie ondernemen. België geeft luidens een onderzoek van André Decoster aldus in verhouding tot het BBP 1,3 procent meer uit dan Nederland aan onderwijs, 1 procent meer aan openbaar vervoer en 1,8 procent meer aan publieke diensten. Luidens een studie van de Nationale Bank waren er in 2019 slechts twee landen in de eurozone die hogere overheidsuitgaven hadden dan ons land.
Nu, meer dan ooit, moet er een echt kerntakendebat worden gevoerd. We moeten terug regeren en niet beheren. Ons gestolde land moet zichzelf nu echt dringend heruitvinden.
Nog langer stilzitten en bang afwachten wat er op ons afkomt is geen optie.
[1] Interview De Morgen, 27 juni 2023
